BEYİNDE BİYOLOJİK SAAT, UYKU EVRELERİ VE RÜYALAR

RİTİM DÖNGÜSÜ

1-Sirkadyen Ritim: Vücudumuzun yaklaşık bir günlük ritmi.

2-Ultradiyen Ritim: Bir gün içinde tekrarlanan ritimler.

3-İnfradiyen Ritim: Bir günden uzun süren ritimler.

BEYİNDE BİYOLOJİK SAAT

İnsanda diğer tüm canlılar gibi biyolojik bir saat bulunur. Bu saat beynimizde bulunup bizim için hayati öneme sahiptir.

Hipotalamus: Hipotalamus beyindeki en küçük parçalardan biri olup görevi dengeyi(homeostazı) ve güdülenmiş davranışı yönetmektir. Hipotalamusta suprchiasmatic çekirdek dediğimiz bir yapı bulunur. Suprchiasmatic çekirdek 24 saatlik periyot boyunca çeşitli vücut işlevlerinin düzenlenmesi onun sinirsel ve hormonal faaliyetleri ile gerçekleştirilir. Yapılan son çalışmalarda per ve tin proteinlerinin biyolojik saatimizi kontrol ettiği ortaya çıkarılmıştır.

Çalışma Prensibi: IŞIK-RETİNA-SKN(SUPRCHİASMATİC ÇEKİRDEK)

UYKU İLE İLGİLİ NÖROTRANSMİTTERLER

 Nörotransmitteler iki nöron arası iletişimi sağlayan kimsayallardır.

1-MELATONİN: Melatonin epifiz’de (pineal bezde) üretilir ve retinaya ulaşan ışık melatoninin salınımını azaltır yani melatonin gece salgılanan bir nörotransmitterdir. Melatonin, epifiz bezi ve retina içerisindeki seratoninden elde edilmektedir. Uyku-uyanıklık döngüsünde rol oynar ve ergenliği geciktirir. Melatonin akşam yaklaşık 21:00’de salgılanmaya başlar ve gece 02:00’de maksimumdur bu yüzden hafızanın güçlenmesi için en iyi saat gece 02:00’dir. Melatonin mutluluk hormonu olarak bilinen seratoninden elde edilir ve gece 03:00 saatlerinde melatonin düşük olduğu için bu saatlerde intihar oranları yüksektir.

2- KORTİZOL: Kortizol vücudun strese karşı ürettiği bir hormondur. Gece saatlerinde salınımı düşük sabah saatlerinde yüksektir. Saat 23:00 gibi kortizol düşmeye başlar ve sabah 06:00-09:00 arası kortizol maksimum seviyeye ulaşır. Bu yüzden bu saatlerde kahve içilirse kafein etkisiz kalır ve vücut bağışıklık geliştirebilir.

3-ADENOZİN: Adenozin hücre içi biyokimyasal reaksiyonlar için gerekli kimyasal enerjiyi taşır. Uyku için gereken özellikleri uyanıkken ayarlar. Sabah minimum akşam maksimumdur.

4-ASETİLKOLİN: Asetilkolin öğrenme ve hafıza ile ilişkili bir nörotransmitterdir. En önemli görevlerinden biri Rem uykusu dediğimiz uyku evresini açmaktır.

5-SERATONİN: Seratonin yaygın olarak mutluluk hormonu olarak bilinir ancak tek görevi bu değildir, duyusal bilgileri işletir, uyanıklık sağlar. Seratonin noradrenalin ile beraber Nonrem uyku evresini açar.

6-NORADRENALİN(NOREPİNEFRİN): Noradrenalin dikkat ve çevreye yanıt verme örüntüsünü sağlar. Kafein bu nörotransmitteri arttırır. Seratonin ile birlikte Nonrem uyku evresini açar.

UYKU EVRELERİ

Uyku temelde iki evreye ayrılır. Rem ve Nonrem evreleri bu evreler arasındaki temel fark Rem evresinde hızlı göz hareketleri dediğimiz durumun ortaya çıkmasıdır. Gecenin ilk saatlerinde Rem uykusu süre olarak az yer tutarken ilerleyen saatlerde artar. İlk uyku evresindeki sıra şu şekildedir: evre1-evre2-evre3-evre4-evre3-evre2-Rem. Tam bir uyku döngüsü ise yaklaşık 90-110 dakika sürmektedir.

NONREM EVRELERİ

Uykunun başlangıcı, motor öğrenmeler, nöroplastisite genel olarak bu evrede bulunur.

Evre 1: 1.evre hafif uyku evresidir. Genellikle 5-7 dakika sürer. Beyindeki teta dalgaları bu evrede aktiftir. Ayrıca hipnagojik halüsinasyonlar (düşüyormuş gibi hissedip titreyerek uyanma ya da isminin söylendiğini duyma) bu evrededir.

Evre 2: 2. Evre rahatlama evresidir ve uykunun %60’ı bu evrede yer alır. Motor öğrenmeler, beynin temizlenmesi, fiziki enerji bu evrede sağlanır.

Evre 3-4: Derin uyku evresidir ve bu yüzden hayati öneme sahiptir. Nöroplastisite bu evrede güçlüdür. Ayrıca bu evrede Leptin (tokluk hormonu) maksimum, Ghrelin (açlık hormonu) minimum. Bunun yanında kortizol seviyesi düşüktür. Ayrıca uyku felci (karabasan) evre 4’te olur.

REM EVRESİ: Hızlı göz hareketlerinin olduğu evredir. Görülen rüyaların %80’i Rem uykusuna aittir. Aynı zamanda sinapsların oluştuğu evredir. Uykunun yaklaşık %25’i Rem uykusunda geçer. Öğrendiklerimizi uzun süreli hafızaya Rem uykusu sayesinde atarız. Rem uykusu beyin sapındaki yapılar tarafından üretilir. Rem uykusunda kan basıncı da artar.

 RÜYALAR

Beyinde gün içinde öğrenilenler uzun süreli hafızaya limbik sistemden aktarılır. Bu aktarım içim Limbik sistem üst biliş yeteneklerinin bulunduğu Frontal Lob'a sinyal göndermektedir. Ancak sadece Frontal Lob'a sinyal gitmez sinyaller aynı zamanda Oksipital Lob'a gider ki bu lob bizim görme işlemimizden sorumlu lobdur. Sinyaller oksipital lob'a geldiğinde zihnimizde imgeler oluşur. Bu şekilde rüya görürüz.