BİLİMDE DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR

Bu yazımda size maalesef bilimle uzaktan yakından alakası olmadığı halde bilimsel sanılan bilimin mitlerinden bahsedeceğim. Bu mitler halk arasında yayılmış ve kaynağı, doğruluğu sorgulanmadan kabul edilmiştir. Şimdi gelin bu mitlere bir göz atalım:

MİT: Sonu her ‘’loji’’ ile biten kelime bir bilim dalını ifade eder.

Doğrusu: Etmez. Sonu her loji ile biten bilim değildir. ‘’Loji’’ eki Yunancadan gelir ve bir çalışma alanını veya akademik bir disiplini tanımlar. Örneğin astroloji, parapsikoloji loji ile biter ama ikisi de bilim dalı değildir.

MİT: Bilimde yasa teoriden daha üstündür.

Doğrusu: Yasa ile teori arasında herhangi bir hiyerarşik ilişki bulunmaz. Bu bilim felsefesi ile alakalı bilgiden yoksun olunduğunu gösterir. Yasalar gerçek genellemelerden yeterince doğrulanmış olanlara verilen isimdir, teori ise birtakım olguları ya da olgusal ilişkileri açıklayan kavramsal bir sistemdir. Sözgelişi su sabit atmosfer basıncında 100 santigrad derecede kaynar ifadesi bir yasadır ama neden bu sıcaklıkta kaynadığını açıklamaz işte burada teoriler devreye girer.

MİT: Evrime inanmıyorum o halde evrim diye bir şey yok.

Doğrusu: El insaf yahu. Evrim fikri Miletli Anaksimandros’tan bu yana üzerinde düşünülüp, çalışılan bir fikir aynı zamanda çok güçlü bir teori. Bilimde inanç unsuru sadece tek bir noktada vardır zaten o da bilim insanının hipotezine başlangıçta doğru olduğuna inanarak başlaması noktasıdır. Bunun dışında bilimde inanç olmaz, bilimsel realitelerde inanç unsuru da aranmaz.

MİT: Astroloji bir bilimdir ben burcumun özelliklerini taşıyorum.

Doğrusu: Bunu söyleyen kişiler hayatlarında muhtemelen hiç bilimle alakalı okuma, araştırma yapmayan kişilerdir. Muhtemelen böyle bir dertleri olamaz çünkü bilim eleştirel düşünce gerektirir ve bu zor bir meseledir. Astroloji bir bilim falan değildir çoğunluğu insanları kandırıp paralarını alan tiplerin bir uğraşıdır özellikle de günümüzde. Astroloji 5000 yıllık bir mesele ve bilim artık böyle şeylerle uğraşmıyor.

MİT: Nazar bilimsel olarak ispatlandı.

Doğrusu: Bu cümle neresinden tutarsanız tutun elinizde kalan bir cümle. Bilimin uğraş alanı olgulardır ve nazar olgu değildir, bilimde ispat olmaz, ispat matematikçilerin işidir. Eğer nazarı matematiksel olarak formüle edebildiyseniz o zaman ispatlarsınız. Bir şeye bilimsel derken iki kez düşünün.

MİT: Newton’un kafasına elma düşünce yer çekimi kanununu buldu.

Doğrusu: Yasa ortaya koymak o kadar da kolay değildir. Newton 1665 yılında kara vebadan kaçıp 2 yılını geçirdiği çiftlik evinde önceden üretmiş olduğu fikirlerin üzerine detaylıca düşünmüştür. Bu 2 yıl Newton’un en verimli yıllarıydı aynı zamanda. Sözün kısası Newton yerçekimi üzerine zaten çalışıyordu ağaçtan kafasına elma da düşmemiştir.

MİT: Edison büyük bir bilim insanıdır.

Doğrusu: Edison bilim insanı değildir iyi bir pazarlamacıdır. O dönemin dahi ismi Tesla’dır ve Edison Tesla’nın fikirlerinden yararlanmış hatta onu dolandırmıştır.

MİT: Yapılan araştırmalara göre diye başlayan sosyal medya ‘’araştırmaları’’.

Doğrusu: Bu tür bilgilerin çoğu yalandır dikkat ederseniz kaynak göstermezler kaynak olsa da başka bir şey çıkar altından. Yıllardır her gördüğümde güldüğüm ama bir yandan da ülkedeki bilim anlayışına üzüldüğüm sözde bir araştırmadan bahsetmek istiyorum. Siz de mutlaka görmüşsünüzdür. Diyorlar ki yapılan araştırmalara göre birini sürekli düşünüp buna engel olamıyorsanız bu düşündüğünüz kişinin de sizi düşündüğü içindir. Artık bu uydurma kimin başının altından çıktıysa.

MİT: Beynimizin sadece %10’unu kullanıyoruz.

Doğrusu: %100 ünü kullansan görünmez olacaksın, karşındakinin düşüncelerini okuyacaksın evet. Beynimizin var olan kapasitesini kullanıyoruz ama bu kapasite arttırılabilir kaldı ki beynimizin kapasitesini bugün tam olarak bilmemekteyiz. Bu insan merkezli orta çağ düşüncesinin bir uzantısıdır evren bizim için yaratıldı, en akıllı varlığız vs vs.

MİT: Maddi teşvik olmazsa bilim ilerlemez.

Doğrusu: Bilimde maddi teşvik önemlidir ama bilimin ilerlemesinin asıl kaynağı merak unsurudur. Yani içsel bir durumdur. Katıldığım bir Tübitak toplantısında gündem bilimsel projelere katılımın düşük olmasıydı. Katılanlardan ek ders ücreti alacak mıyız gibi sorular geldi. Newton rölativite üzerine çalışırken ne kadar ek ders ücreti talep etti acaba merak ettim. Ek ders ücreti için bilimsel projeye katılan kişilerden bilim adına hiçbir şey çıkmaz.

MİT: Einstein, Newton’un kuramını tamamen çürüttü.

Doğrusu: Einstein, Newton’un kuramını tamamen çürütmedi, Newton’un kuramı günümüzde ışık hızının altındaki hızlarda ve nükleer fizik dışında halen etkili olarak kullanılmaktadır.

MİT: Rüyalarımız ilahi mesaj içerir.

Doğrusu: Google arama motoruna rüya tabirleri ya da rüya yorumları yazarsanız karşınıza çok komik şeylerin geleceğini garanti edebilirim. Rüyalar limbik sistem ve oksipital lob’un bir iş birliği içerisinde olduğu zihin tiyatrolarıdır. İlahi mesaj falan da içermez.

MİT: Korelasyon nedenselliktir.

Doğrusu: Bunu bir örnekle açıklamak istiyorum. Genelde sigara kansere yol açıyor gibi cümlelerle karşılaşırız. Sigara ve kansere yakalanma arasında korelasyon yani ilişki vardır doğru ama nedensellik değildir bu. Nedensellik olsaydı sigara kullanmayanların kansere yakalanmaması gerekirdi.

MİT: Herkes psikolojik danışma yapabilir.

Doğrusu: Bu cümle muhtemelen 21.yy,’ın yalanı olan kişisel gelişim ve onunla ilgilenen çoğu dolandırıcı ve işin ehli olmayan kişilere aittir. Psikolojik danışma bir ruh sağlığı hizmetidir ve ancak alanında yetkin ruh sağlığı profesyonelleri tarafından verilir. Adı üstünde ruh sağlığı hizmeti rot balans ayarı yapmıyoruz.

Bu yazımda sizlere bilimin mitlerini anlatmaya çalıştım. Umarım bir gün bu mitler yerini bilimsel gerçekliklere bırakır bu eğitimle zor ama neyse okumaya, araştırmaya devam…

‘’Bilim evreni, dünyayı ve içindekileri araştırma ve anlamlandırma çabasıdır.’’ Uğur Yiğit Karataş