Phineas Gage Vakası: Bir Demiryolu İşçisinin Sinirbilime Katkıları

Bilimde bazen tesadüfi gelişen olaylar mevcut bilgi birikiminin ilerlemesi adına oldukça önemlidir. Özellikle tıp biliminde kazalar, ameliyatlar bilinenlerin sorgulanmasını, tekrar gözden geçirilmesini sağlar. Ben bu yazımda sinirbilim tarihinin belki de en önemli vakası Phineas Gage’yi anlatacağım.

Gage Amerika’da demiryolu işçisi olarak çalışan bir kişidir. Kendisi çevresi tarafından oldukça sevilen, işine ve ailesine bağlı, saygın bir ustabaşıdır. Gage’in görevi demiryolunun geçeceği yerlerdeki engebeli kayalıkları patlatmaktır. Gage bunun için kendi icadı olan 110 cm uzunluğunda ve 7 kg ağırlığında bir demir çubuk kullanmaktaydı. 1848 yılının Eylül ayında sıradan bir gün Gage yine işinin başındayken bir anlık dalgınlığı büyük bir hataya sebep oldu. Gage’in demir çubuğuyla sıkıştırdığı patlayıcı erken patladı ve bu demir çubuk Gage’nin sol elmacık kemiğinin altından girerek kafasının tepe kısmından çıktı. Bu esnada Gage’nin sol gözü yerinden çıktı ayrıca beyninden parçalar da etrafa saçıldı. İşin ilginç kısmı buradan sonra başlıyor. Gage birkaç dakika sonra arkadaşlarının şaşkın bakışları arasında yerinden kalktı. Gage bir ara öğürüp kustu ve bu esnada da beyindeki parçalardan bir kısmı daha dışarı çıktı. Arkadaşları onu evine götürdü ve gelen doktor muayeneden sonra pansuman yapmakla yetindi çünkü Gage’in motor davranışlarında hiçbir sorun görünmüyordu. Ancak duruma kendisi de şaşıran doktor vakayı takibe almaya karar verdi. Sinirbilime bu vaka üzerinden muazzam bilgiler kazandıran doktorun ismi ise John Harlow’dur.

Gage olaydan bir iki hafta sonra iyileşmeye başladığında hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktı. Etrafında oldukça saygın birisi olan Gage artık genel ahlak kurallarına uymamaya, iş disiplinin bozmaya ve hatta tuvalet ihtiyacını dahi sokaklarda gidermeye çalışan uyumsuz, gelecek endişesi taşımayan, ahlak kurallarına riayet etmeyen biri olmuştu. Bununla da kalmamış işsiz kaldıktan sonra sirklerde elinde demir çubuğuyla birlikte kendini sergilemeye başlamıştır. Kendisini bilime yaptığı büyük katkısından dolayı saygıyla andıktan sonra bu olayın bilim açısından sonuçlarına bakalım.

Bu ve benzer birkaç olay neticesinde bizim alnımızın arkasındaki ön beyin bölgesi olan Frontal Lob dediğimiz bölgenin önemini anlamış olduk. Frontal lob insan beyin kabuğunun yaklaşık %40’ını oluşturur ve bu oran en gelişmiş memelilerde bile %15 civarındadır. Yani bu bölge bizi diğer canlılardan ayırırken irade, kontrol, ahlaki değerler, dürtü kontrolü gibi üst bilişsel işlevlerden de sorumludur. Gage vakasında Gage’in kazadan sonra toplum kuralları çerçevesinde yaşamakta zorlanmasının temel sebebi de hasar gören parçanın Frontal Lob olmasıdır. Bugün halen beyinde en çok çalışılan bölgelerin başında Frontal Lob gelmektedir.

‘’Bilim iyi zamanlarda servet, kötü zamanlarda bir sığınak ve iyi bir yol göstericidir.’’ (Aristo)

Kaynakça

Canan, S. (2017) Değişen Beynim. İstanbul: Tutikitap

Karaismailoğlu,S. (2017) Kadın Beyni Erkek Beyni. Ankara: Elma Yayınevi